تماشاگر بزرگترین دوست و دشمن بازیگر است
امیررضا کوهستانی که این روز‌ها نمایش «دیوار چهارم» را اجرا می‌کند یکی از دشواری‌های اجرای این نمایش را پیش‌بینی واکنش تماشاگران دانست.
این هنرمند تئاتر که در نشست نقد و بررسی نمایشش که 29 مهر در فرهنگسرای رسانه برگزار شد، سخن می‌گفت، ادامه داد: «در اجرای این نمایش این قانون را گذاشتیم که به تماشاگر چیزی نگوییم و خود او به مرور قوانین اجرای کار را فرابگیرد.»
کوهستانی با اشاره به برخورد متفاوت تماشاگران نمایشش اضافه کرد: «اتفاقا تماشاگرانی که تا به حال تئاتر ندیده بودند و مثلا برای دیدن رامبد جوان و نگار جواهریان به تماشای نمایش ما آمده بودند، برایم جالب‌ترند چون خود تئاتر کم کم قاعده تئاتر دیدن را به آن‌ها یاد می‌دهد.»
سرپرست گروه تئاتر «مهر شیراز» در ادامه تماشاگران ایرانی را تماشاگرانی بی‌نظیر توصیف کرد و توضیح داد: «در خارج از کشور هم چندین تئاتر تعاملی دیده‌ام باید بگویم واقعا تماشاگر ما بی‌نظیر است. تماشاگری بسیار همراه که تجربه ما را پذیرفت، با اینکه این شیوه اجرا ریسک بسیار بزرگی بود اما تماشاگر باور ما را نسبت به این کار پذیرفت.»
کوهستانی اضافه کرد: «برایم بسیار مهم بود که تماشاگر معذب نشود، از سوی دیگر جمع کردن این اجرا توسط بازیگران کار بسیار دشواری بود که خوشبختانه تماشاگر و بازیگر در این اجرا بسیار خوب جواب دادند و من این دو گروه را تقدیس می‌کنم.»
این نمایشنامه نویس و کارگردان تئاتر با ارائه توضیحاتی درباره شکل‌گیری نمایش «دیوار چهارم» در پاسخ به پرسشی درباره اهمیت عنصر مکان در این نمایش توضیح داد: «مفهوم اصلی این اجرا براساس مفهوم هنرهای تجسمی است به همین دلیل این نمایش باید در گالری اجرا شود. ضمن اینکه در حال حاضر چگونگی ارائه یک اجرا اهمیت بیشتری دارد تا آنچه ارائه می‌شود.»
او با ارائه توضیحاتی درباره ویژگی هنر جدید متذکر شد: «بخش اصلی اجرای ما این بود که روش ارتباطی تماشاگر تئاتر را به چالش بکشانیم بنابراین در نمایش «دیوار چهارم» تماشاگر یک تئاتر عرفی نمی‌بیند. از سوی دیگر قرار نیست در روند داستان مداخله داشته باشد یعنی نوع خاصی از تئاتر مشارکتی است و همه این‌ها دشواری‌های بسیاری را در پی داشت.»
کارگردان نمایش «در میان ابر‌ها» اضافه کرد: «بزرگترین دشمن و دوست بازیگر، تماشاگر است. اصولا در تئاتر همیشه روی این بخش حساب می‌کنیم که تماشاگر تهدید است. چون انتظار داریم تماشاگر زندانی گروه باشد. گویی گروه اجرایی می‌خواهد بگوید ما از تماشاگر بالاتریم اما این جنگ زمانی کنار می‌رود که همسان سازی بین مخاطب و بازیگر صورت بگیرد و دیگر گروه این ترس را ندارد که تماشاگر تهدید است.»
کوهستانی گفت: «برای اجرای این نمایش روی اعتمادی که تماشاگر به بازیگر دارد، حساب کردم و این بسیار مهم است که بازیگر ابتدا آنچه را که می‌گوید باور کند و بعد آن را به تماشاگر منتقل کند.»
کارگردان نمایش‌های «ایوانف» و «17 دی کجا بودی» با بیان اینکه نمی‌خواهم تماشاگر را گیج کنم، اضافه کرد: «اساس کارهای ما این است که پله پله پیش برویم چون دوست ندارم تماشاگر را گیج کنم بنابراین اول داستان را خیلی شفاف می‌گویم و بعد او را با خود همراه می‌کنیم تا به مرحله بعدی برسیم.»
او در بخش دیگری از این نشست درباره نداشتن طراحی لباس و صحنه در نمایش «دیوار چهارم» گفت: «اگر بخواهم این نمایش را دوباره اجرا کنم، موسیقی پایان نمایش را بر می‌دارم. چون می‌خواهم رابطه بین اثر و تماشاگر باز باشد و تماشاگر آزاد است که این اثر را دوست داشته باشد یا نداشته باشد. از سوی دیگر نداشتن طراحی صحنه و لباس جزو زیبایی‌شناسی کار ما است. عمدا می‌گوییم این ابزار را کنار گذاشته‌ایم تا تماشاگر ببیند با این عدم هم می‌توان کار کرد. »
در این نشست رامبد جوان نیز با ابراز خرسندی از حضورش در این اثر نمایشی گفت: «کار کردن در تئاتر برای من که بیشتر وقتم را در سینما و تلویزیون سپری می‌کنم تصمیم گیری سختی است. چرا که کار سینما بسیار وقت‌گیر است و از سوی دیگر دوست ندارم در آن واحد سر چند پروژه حضور داشته باشم. بنابراین خیلی دیر به دیر تئاتر کار کرده‌ام اما همیشه علاقه‌مند بودم با امیررضا کوهستانی کار کنم و بعد از اینکه موضوع بازی در نمایش «دیوار چهارم» مطرح شد، بسیار با علاقه و بدون هر تردیدی پذیرفتم چون فکرهایی که امیررضا برای نمایش داشت بسیار جذاب و لذت‌بخش بود.»
این بازیگر، سینما و تلویزیون ادامه داد: «همه چیز در اجرای این نمایش همان اندازه میلی‌متری است که در متن دقیق است. بازیگر باید درخدمت روایت کارگردان قرار بگیرد به ویژه کارگردانی مانند امیررضا که از ابتدا می‌داند چه می‌خواهد بنابراین تجربه بازی در این نمایش برای من بسیار لذت‌بخش و در عین حال سخت بود.»
رامبد جوان در ادامه به دسته بندی روان‌شناسی تماشاگران تئاتر پرداخت و توضیح داد: «کارگردانی تئاتر طوری است که حتما باید مکانیزم و سیستم اجرایی برای آن تعریف کرد و خود متن هم مسیر مشخص را تعریف می‌کند ما در تمرین‌ها هیچ واریاسیون حسی و مودی نداشتیم می‌خواستیم از هیچ به اجرا برسیم.»
در این نشست که با حضور رامتین شهبازی به عنوان منتقد برگزار شد، شهبازی با ارائه توضیحاتی درباره شیوه روایتی نمایش «دیوار چهارم» گفت: «آنچه مرا جذب کرد شیوه روایتی این اثر در مرحله نگارش و اجرا بود. بازیگران متن را با یک ترجمه خوب به یک کنش دقیق تبدیل کرده بودند.»
شهبازی با ارائه توضیحاتی درباره توشیوه روایتی در آثار هنری افزود: «در نمایش «دیوار چهارم» با دو زمان روبرو هستیم. از سوی دیگر بخش زیادی از نمایش در زبان ساخته می‌شود، به طوری که روح نمایشنامه و شکل آن به ادا کردن کلمات بسیار وابسته است.»
نمایش «دیوار چهارم» با بازی نگار جواهریان و رامبد جوان هر شب ساعت 19 در موسسه اکو اجرا می‌شود و اجرای آن تا پنج آبان ماه ادامه دارد.
