عبدی پرکار‌ترین آهنگساز جشنواره تئاتر فجر
سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر با نوای خوش آثار آهنگسازانی چون بهزاد عبدی، فردین خلعتبری، سعید ذهنی و… رنگ گرفته است.
تأثیر موسیقی و فعالیت‌های موسیقایی بر هیچ‌کس پوشیده نیست. در دو دهه اخیر تحقیقات زیادی در این زمینه انجام گرفته است. از تأثیر موسیقی بر افزایش دقت و تمرکز تا تقویت حرکات ظریف و درشت. شاید هزاران متخصص و پژوهشگر بار‌ها مقالات بسیاری را در مورد هنر موسیقی و ضرورت آن نوشته باشند.
در این میان، جایگاه موسیقی تئاتر و ضرورت پرداخت به آن انکارناپذیر است چراکه موسیقی تاریخچه‌ای همپای خود این هنر دارد. چنان که در روم نیز مانند یونان این دو با هم آمیخته بودند. اولین نمونه‌های تئاترهای دارای موسیقی در ایران قبل از اسلام مربوط به اجرای داستان گذشتن سیاوش از آتش یا کشتن بردیای دروغین یا گئوماتای غاصب بوده که نمونه‌هایی شبیه‌خوانی به شمار می‌رفتند. این نمونه‌ها با شباهت‌هایی به تعزیه دارای موسیقی بودند.
تاریخ موسیقی تئاتر از یونان شروع می‌شود؛ همچنان که تئاتر به شکل درام نمایشی که امروز می‌شناسیم ریشه در این کشور دارد. از همان نخستین نمونه‌ها، هر نمایش با یک ارکستر موسیقی همراه بود.
با توجه به این مسئله اهمیت و جایگاه این هنر چگونه است که در بیشتر آثار نمایشی ما به صورت جدی به موسیقی تئاتر و اجرای آن توجه نمی‌شود و بیشتر کار‌ها از موسیقی انتخابی بهره می‌برند؟ اگر خیلی یک جانبه قضاوت نکنیم، باید بگوییم موسیقی در سینما بیشتر از تئاتر جدی گرفته شده و در این فضا آثاری به تولید رسیده‌اند که از خود فیلم ماندگار‌تر شده‌اند و در یاد‌ها باقی مانده‌اند. اما موسیقی در دنیای نمایش، حکایت دیگری دارد. روی صحنه تاریک نمایش، موسیقی غربیه‌تر از سالن‌های سینماست، آن هم درست در جایی که می‌تواند بیشترین تاثیر را بر بیننده بگذارد.
موسیقی نمایش تنها زمانی به خدمت گرفته می‌شود که یا باید صحنه‌ها به شکلی به یکدیگر چسبانده شوند یا بازیگر حرفی برای گفتن ندارد و سکوت بازیگر باید به شکلی پر شود و اینجاست که موسیقی بهترین وسیله می‌شود. اما آیا کارکرد موسیقی در تئاتر فقط به زمینه بودن برای دیالوگ‌های بازیگران یا ایجاد فضای عاطفی برای نمایش خلاصه می‌شود؟
با توجه به برگزاری سی‌وچهارمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر که این روز‌ها در اکثر سالن‌های تئاتر کشور در حال برپایی است، نگاهی کلی به حضور آهنگسازان مطرح تئاتر و مشارکت آن‌ها در مهم‌ترین رویداد هنری کشور خواهیم داشت.
بخش مرور تئاتر ایران
۳۵ نمایش در بخش تئاتر مرور ایران به صحنه می‌رود، نمایش‌هایی که همگی در سال گذشته به صحنه رفته‌اند و نمایی کلی از یک سال گذشته تئاتر ایران را شکل داده‌اند. از میان این آثار تنها دوازده نمایش آهنگساز دارند. این نمایش‌ها عبارتند از پوریا نجف آبادی آهنگساز نمایش “خانم”، رامین صادقی “ترانه‌ای برای تو”، “چر” احسان آنالویی، “مرگ کسب و کار من است” یوسف قربانی، “آنتولوژی صبح فرحناک یک چاقو” اردلان فنی و حسین پیرسبزی، “آنسفالیت” احمد قدیریان، “پیکر زن همچون میدان نبرد در جنگ بوسنی” آسو کهزادی، “هتلی‌ها” ابراهیم اثباتی، “جنایت و مکافات” آنکیدو دارش، “حسن کچل” مژگان خوش اندام، “چشم بر هم زدن” رامین نودهقانی، “ازدواج آقای می‌سی سی پی” سجاد کیانی، “ساده با تو یک ترانه” مجید کوچکی و گروه موسیقی آنامیس آهنگساز نمایش “زمانی برای گاوهای شیرده”.
در میان آهنگسازان این بخش شناخته شده‌ترین آهنگسازان ابراهیم اثباتی سرپرست گروه “وصل یار” و آنکیدو دارش هستند. در میان آثاری که از استان‌های کشور در این بخش حضور دارند گروه موسیقی آنامیس است که تاکنون فعالیت‌های مستمری در این حوزه داشته است.
ردپای ارکستر سمفونیک اکراین در تازه‌های تئاتر ایران
بخش تازه‌های تئاتر ایران، از جمله بخش‌های جشنواره تئاتر فجر است که به صورت رقابتی برگزار می‌شود، به این واسطه یکی از بخش‌های مهم رقابتی میان آهنگسازانی است که در این بخش حضور دارند. هفت آهنگساز به صورت مستقل ساخت موسیقی هفت نمایش را عهده دارند. در این بخش بهرنگ عباس‌پور آهنگسازی نمایش “آخرین انار دنیا”، حمید حاتمی‌نژاد “تاریکی”، آرش عباسی “طپانچه خانم”، حامد حسینی “سفر به نهایت دور”، مسعود عباسی “سندچشم انداز”، عارف روستایی “غرامت” و بهزاد عبدی “راز مهر، راز سپهر” را عهده دارند.
از سوی دیگر می‌توان گفت شاید مهم‌ترین اتفاقات موسیقی در بخش تازه‌های تئاتر ایران رخ داده است. از جمله آن‌ها می‌توان به ساخت موسیقی نمایش “راز مهر، راز سپهر” اشاره کرد که توسط بهزاد عبدی و با حضور ارکستر سمفونیک اکراین در این کشور ضبط شده است. بخش موسیقی زنده نمایش هم با هدایت مهدی رضایی و با سازهای کوبه‌ای در نمایش اجرا می‌شود. یک گروه خنیاگر نیز گروه را همراهی می‌کنند.
از دیگر اتفاق‌های جالب توجه دزدیده شدن سازهای گروه موسیقی نمایش “سندچشم انداز” درست دو روز قبل از اجرای عموم این نمایش در جشنواره تئاتر فجر بود. این ساز‌ها شامل یک تنبک، ویلون سل، سنتور و… بود که قیمت آن بالغ بر هشت میلیون تومان بود.
نکته دیگر حضور آرش عزیزی به عنوان آهنگساز برگزیده تازه‌های تئاتر جشنواره سی و سوم در میان آهنگسازان این دوره با نمایش “طپانچه خانم” است.
بخش نسل نو تئاتر فجر نیز آهنگسازان تازه‌ای چون پویا نوروزی نمایش ” B۵-۶”، علی محمد شاهی با نمایش “خواب طولانی انار آباد”، رضا فانید با نمایش “عاشقانه فریدون” را در این دوره معرفی می‌کند.
بزرگان موسیقی در بخش میهمان جشنواره تئاتر فجر
بخش مهمان جشنواره تئاتر فجر به واسطه حضور آثار کارگردانان مطرح، مکانی برای حضور مهم‌ترین آهنگسازانی است که تاکنون موسیقی نمایش‌ها را ساخته‌اند. فریدون خلعتبری با نمایش “خاطرات و کابوس‌های یک جامه دار”، سعید ذهنی با نمایش “ترور”، بامداد افشار “اروند خون” و بهزاد عبدی با نمایش “اپرای مولوی” ساخت موسیقی نمایش‌ها را برعهده داشته‌اند. می‌توان گفت بهزاد عبدی تنها آهنگسازی است که با دو نمایش در این دوره حضور دارد. بدون شک قسمت مهمی از تاثیرگذاری این آثار به دلیل نوایی است که آهنگسازان آن خلق کرده‌اند. در این بخش آثار فرهنگ سرخوش با نمایش “در خواب دیگران” و آرش گوران با “شب آوازهای‌اش را می‌خواند” هم شنیده می‌شود.
بدون شک یکی از مهم‌ترین نمایش‌هایی که در این دوره از جشنواره به صحنه خواهد رفت “هملت” به کارگردانی توماس اوسترمایر است که کلیه عوامل اجرایی آن جزء بهترین‌های تئاتر به شمار می‌روند. آهنگسازی این کار برعهده نیلز استندورف است که همانند دیگر اعضا از کارنامه هنری درخشانی در سطح بین الملل برخوردار است.
