محدودیت تئاتر محیطی بسیار کم است

تئاتر محیطی مبحث قابل تأملی ست که چند سالی از آغاز آن در ایران می گذرد. این گونه از تئاتر با توجه به امکانات محیط مورد نظر قابل اجراست. به این گونه که درام با الهام گرفتن از مکان بدون تغییر و تحول کلی آن صورت می گیرد.

در حقیقت طراحی صحنه و نورپردازی باید همان چیزی باشد که در مکان وجود دارد. در واقع درام،میزانسن ها و بازیگران با چیدمانی دقیق توسط کارگردان خود را در دل مکان جای می دهند. به این ترتیب است که همه ی عناصر نمایش از حقیقت موضوع در خود مکان بر می آیند.برای مثال نمایشی قرار است درساختمان پزشکی قانونی اجرا شود.موضوع نمایش که به تدریج به درام تبدیل می شئد باید نتعلق به چزشکی قانونی باشد. همین طور صحنه ی نمایش ،آکسسوار، نور و نوع پوشش بازیگران باید کاملن از دل مکان مورد نظر برآید. به گونه ای که این نوع تئاتر تنها در مکان مورد نظر(پزشکی قانونی)قابل اجرا باشد و نه در هیچ جای دیگری. اگر بتوان این ویژگی مهم را به نمایشی نسبت داد ، می توان آن را یک نمایش محیطی نامید.

در ایران به دلیل محدودیت ها این گونه ی نمایشی کمتر به اجرا در می آید. اما اگر بتوان راهکارهایی یافت تا این گونه از نمایش در مکان های مختلف اجرا شود، می توان امید داشت که مردم ما با هنر نمایش آشتی کنند. اگز اجرای این نوع نمایش در اماکن عمومی، ادارات،مدارس و… گسترش یابد می توان گفت که هنر نمایش راهی را در میان مردم باز کرده است. بنابراین نیازی نیست که آن ها برای تماشای یک نمایش به سالن های تئاتر بیایند بلکه نمایش بر سر راه آن ها قرار می گیرد؛هنگامی که آن ها در رفت وآمد به خانه و محل کار خود هستند. یا حتی هنگامی که در محل کار خود مشغول به کارند یا در دانشگاه مشغول به تحصیل.

به این گونه است که نمایشگران و مخاطبان رابطه ای تنگاتنگ و صمیمی خواهند یافت و هنر نمایش به مرور در طول زمانی نه چندان بلند در زندگی روزانه ی مردم رسوخ خواهد کرد. این مهم نوعی فرهنگ سازی در جامعه ی کنونی ما محسوب می شود که می توان بسیار جدی به آن پرداخت زیرا هنر تئاتر می تواند جزء جدا نشدنی یک جامعه محسوب شود و ضرورت آن در طول زمان توسط مخاطبان اصلی که خود مردم باشند احساس شود. بنابراین می توان به این جمله ی پیتر شومان رجوع کرد که” تئاتر ضرورت است چیزی شبیه نان.”

تعریفی که از تئاتر محیطی ارائه شد، منشأ ایجاد سؤالی ست در ذهن که آیا نمایش هایی که در چند سال اخیر در مجموعه ی تئاتر شهر با نام تئاتر محیطی به اجرا در می آیند به معنای حقیقی خود، نمایش های محیطی هستند؟اگر مبنای سخن خود را تعریفی که در این نوشته ارائه داده ام قرار دهم، باید بگویم نه. در مجموعه ی تئاتر شهر تنها سه مکان برای اجرای نمایش های محیطی در نظر گرفته شده.کافه تریای سالن چهارسو- سایه ، کافه تریای سالن اصلی ، سالن انتظار سالن اصلی.محدودیت مکان برای اجرا در این مجموعه گروه ها را به سمت شاخه ای از تئاتر محیطی با عنوان تئاتر کافه ای سوق داده است. با توجه به این که بیشتر نمایش ها در کافه تریای اصلی و کافه تریای چهارسو – سایه اجرا می شوند ، شایسته تر است که به جای تئاتر محیطی عنوان تئاتر کافه ای را به این نمایش ها نسبت دهیم.زیرا تئاتر محیطی به معنای حقیقی آن در مجموعه ی تئاتر شهرهنگامی به اجرا در خواهد آمد که یک گروه نمایشی مجوز استفاده از تمامی مجموعه ی تئاتر شهر اعم از فضای بیرونی ساختمان ، راه پله ها و… را داشته باشد. که این امر میسر نیست مگر با تجدید نظر دست اندر کاران هنر نمایش.

با توجه به نکاتی که در مورد تئاتر محیطی و محدود شدن آن به تئاتر کافه ای در مجموعه ی تئاتر شهر ذکر شد ، گروه تئاتر دایره تصمیم گرفت نمایشنامه ای از تنسی ویلیامز را که قابلیت اجرای کافه ای در آن وجود دارد برای اجرا در کافه تریای چهارسو- سایه آماده کند.نمایشنامه ی ” نمی دونم فردا چی می شه” با توجه به ظرفیت های موجود و دراماتورژی دقیق و موشکافانه در طول تمرین ها به نمایشی برای اجرا در کافه مبدل شد. در دراماتورژی این اثر سعی شد کمترین تغییر در متن ایجاد شود تا شاعرانگی دیالوگ ها و فضای کلی اثر ویلیامز حفظ شود. این پروسه با دقت و وسواس بسیار ظریف به انجام رسید.  به این صورت  خانه ای که زن به تنهایی در آن زندگی می کند ونماد مشکل ارتباطی او با جهان بیرون است، به کافه ای تعطیل بدل شد.

تصمیم گروه بر این بود که تماشاگران درکمترین فاصله از شخصیت ها قراربگیرند تا از نزدیک شاهد زندگی خصوصی یک زن و مرد باشند.زن و مردی که روزهای مشابه را از سر گذرانده ان اما امروز ، روزی که درام به وقوع می پیوندد، روزی ست که تماشاگران با حضور نامرئی خود در کافه ی تعطیل شاهد اتفاقات تازه ای هستند.

تئاتر نیوز