گزارش نشست «گذری بر درام‌نویسی ایرانی از میرزاآقا تبریزی تا درام‌نویسان معاصر»
گزارش نشست «گذری بر درام‌نویسی ایرانی از میرزاآقا تبریزی تا درام‌نویسان معاصر» با نگاهی به نمایشنامه «سوسمار» نوشته حمید جبلی
نشست «گذری بر درام‌نویسی ایرانی از میرزاآقا تبریزی تا درام‌نویسان معاصر» با نگاهی به نمایشنامه «سوسمار» نوشته حمید جبلی جمعه سوم شهریور 1402 با حضور حمید جبلی(بازیگر، کارگردان، فیلنامه نویس، صداپیشه و استاد دانشگاه)، محمد رحمانیان(نمایشنامه نویس، کارگردان و مدرس تئاتر)، رحمت امینی(نمایشنامه نویس، کارگردان و پژوهشگر) و میترا علوی طلب( پژوهشگر تئاتر و مدرس دانشگاه) در موسسه فرهنگان برگزار شد.
در این نشست اساتید حاضر به بررسی آثار نویسندگان ایرانی از زمان میرزاآقا شیرازی و حتی قبل تر از آن یعنی میرزا فتحعلی آخوندزاده تا نویسندگان حال حاضر ایرانی از جمله حمید جبلی و اثر جدید او، نمایشنامه سوسمار پرداختند.
آخرین اجرای نمایشی حمید جبلی مربوط میشود به دو دهه قبل، که با نمایش دوستان با محبت، نوشته خود ایشان که در سال ۱۳۷۷ به کارگردانی رضا ژیان و با بازی اکبر عبدی، حميد جبلی، رضا ژيان، ليلی رشيدی، هاشم روحانی، هوشنگ قوانلو، محمد ژيان و اصغر عبدی روی صحنه رفت. کتاب این نمایش را حمید جبلی به درخواست محمد ژیان، برادر زنده‌یاد رضا ژیان به رشته تحریر درآورد.
حمید جبلی در پاسخ به این سوال که چرا مدت ها از تئاتر و آثار نمایشی فاصله داشته گفت: از ابتدای فعالیتم در کانون پرورش فکری و شرکت در کلاس های تئاتر تا سال 62 که با عکاسی تئاتر فعالیتم را در «گروه تئاتر بازی» در کنار آتیلا پسیانی ادامه دادم، سپس به نویسندگی و بازیگری در عرصه سینما و تئاتر پرداختم، لحظه ای احساس دوری از فضای هنری را نداشتم و کار هنری برایم به یک اعتیاد تبدیل شده است.
قدمت هنرهای نمایشی در ایران به اندازه یونان نیست
در ادامه دکتر میترا علوی طلب با اشاره به روند شکل گیری نمایشنامه نویسی و قدمت آن در ایران گفت: «قدمت نمایشنامه نویسی در ایران به اندازه یونان نیست و در حد 170 سال از عمر آن می گذرد.» او همچنان اضافه کرد: « از سال 1229 هجری شمسی که آخوند زاده اولین نمایشنامه اش را مینویسد تا سال 1321 که دوران پهلوی اول است ما شاهد دوران تکوین نمایشنامه نویسی در ایران هستیم. در این دوران امر قدیمی و سنتی دیگر قابل پذیرش نیست و از طرفی رویارویی با امر جدید کمی هراسناک بوده است. در نتیجه نویسندگان شروع به نوشتن کرده و نمایشنامه هایی خلق میکنند که از یک سو نقد به سنت و از سویی دیگر نقد به مدرنیته است. برای مثال اوج این مواجه با هر دوی سوی سکه را در نمایشنامه هایی مانند «جعفر خان از فرنگ برگشته» نوشته حسن مقدم و یا آثار صادق هدایت و میرزاده عشقی می بینیم.
در تکمیل این موضوع محمد رحمانیان از چگونگی شکل گیری ایده ها در نمایشنامه های آخوند زاده و چگونگی تاثیر گرفتن او از جهان غرب و همچنین استفاده میرزاآقا تبریزی از سنت و آنچه در ایران قدیم جریان داشت گفت. وی اضافه کرد علی نصیریان، بیژن مفید، عباس نعلبندیان همگی سیری از ادامه تبریزی هستند. ولی غلامحسین ساعدی در بیشتر آثارش طریق آخوندزاده یعنی پیروی از نحوه غرب را دنبال میکند و اوج این مسیر را در آثار اکبر رادی میبینیم.
محمد رحمانیان با اشاره به آثار حمید جبلی گفت: ما در معروف ترین اثرش یعنی «دوستان با محبت» ترکیبی از نمایشنامه های ایرانی و نمایشنامه «پسرطلاها» اثر نیل سایمون و چخوف را خواهیم دید. از طرفی دیالوگ نویسی به شدت ایرانی است و از طرف دیگر موقعیت هایی جذاب تحت تاثیر جهان واقعی و ابزورد یونسکو در آن دیده میشود. در هم آمیزی جهان واقعی و فضای فانتزی اتفاقی است که درنمایشنامه حمید جبلی همانند نمایشنامه « آی با کلاه، آی بی کلاه» اثر غلامحسین ساعدی نیز دیده میشود.
فضای تلخ نوشته های حمید جبلی در مقابل کاراکتر کمدی او
در ادامه نشست و در ارتباط با فضاسازی آثار نمایشی حمید جبلی، محمد رحمانیان گفت: برایم همیشه عجیب بود که چگونه فردی مانند حمید جبلی که به یک تیپ کمدی معروف هستن، در کارها و نوشته های خودشون تا این حد تلخ اندیش اند. رحمانیان در ادامه گفت: جبلی راوی افرادی است که دیده نمیشوند و به حساب نمی آیند مانند کاراکتر رضا در فیلم خواب سفید(با نویسندگی، کارگردانی و بازی حمید جبلی).
رونمایی از چاپ جدید نمایشنامه «جیجک علیشاه»
در این نشست رحمت امینی کارگردان نمایش سوسمار که از ششم شهریور در تالار چهارسوی تئاتر شهر بر روی صحنه میرود، با اشاره به نمایشنامه «جیجک علیشاه» نوشته ذبیح بهروز در سال 1302 ، از چاپ جدید آن رونمایی کرد و همچنین نمایشنامه «سوسمار» را امتدادی از درام ایرانی نامید. وی گفت: در این اثر نمایشی شاید تماشاگر در صحنه هایی قهقه بزند اما تمام سعی بر این شده که اثر به سمت کمدی شدن پیش نرود.
نمایشنامه «سوسمار» تازه ترین اثر نمایشی حمید جبلیی
نمایش نامه «سوسمار» که تازه‌ترین اثر حمید جبلی است و هنوز به چاپ نرسیده. این نمایشنامه به نسبت دیگر آثار او اثری نو محسوب میشود.
در خلاصه داستان این نمایش آمده است: «دقایقی مانده به تحویل سال جدید، زن و مردی که در حال آماده سازی سفره هفت سین و آغاز سال تازه هستند، تخم مرغی برای رنگ کردن تهیه میکنند؛ ساعاتی بعد، تخم مرغ ترک می‌خورد و …»
نمایش «سوسمار» از روز دوشنبه ۶ شهریورماه ساعت ۲۰:۱۵ و با مدت زمان ۶۰ دقیقه اجرای خود را در تالار چهارسوی مجموعه تئاترشهر آغاز خواهد کرد.
گزارش از الهام حسینی-تئاترآنلاین
عکس از آرش نعمتی- موسسه فرهنگی اوسان
