تصور دقیقی از بحث «مطالعات اجرا» وجود ندارد

به گزارش تئاتر آنلاین، بهزاد آقاجمالی عضو شورای کانون تئاتر دانشگاهی و دبیر علمی سمینار مطالعات اجرا درباره ایده اولیه برگزاری نخستین سمینار «مطالعات اجرا» توضیح داد: وقتی در شورای کانون تئاتر دانشگاهی برنامه‌هایی طراحی کردیم به بررسی امکان یا عدم امکان اجرایی آنها نیز پرداختیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که می‌توانیم بعضی از برنامه‌ها را در قالب شکل‌های کوچک‌تری مانند سمینار ببینیم تا به تحقق نزدیک شوند. ایده اولیه ما به نوعی تاسیس «پژوهشکده مطالعات تئاتر ایران» بود که به چیزی فراتر از ظرفیت و امکانات کانون نیاز داشت و سمینار مطالعات اجرا در این راستا به نوعی کوچک شده همین ایده اصلی است.

دبیر علمی سمینار «مطالعات اجرا» همچنین در این باره که در شرایط کنونی چه ضرورتی برگزاری چنین سمیناری را ایجاب می‌کرد، بیان کرد: با توجه به فقدان تجربه و سنت مطالعات اجرا در ایران و با توجه به اینکه یک جور گرایش و میل غریزی در تئاتر تجربی و دانشگاهی معاصر نسبت به این شکل از اجرا بوجود آمده، فکر کردیم می‌توانیم موضوع را تا حدی تئوریزه کنیم و ببینیم اساساً فضای تئاتری یا آکادمیک ما در این رابطه چه اندازه شناخت دارد یا اصولاً چقدر می‌تواند به شناخت تکمیلی این پدیده کمک کند. این شد که به سمینار «مطالعات اجرا» فکر کردیم، ضمن اینکه من و دیگر دوستان متوجه بودیم حتی در نهادهای آکادمیک ما نیز تصور دقیق و درستی از بحث مطالعات اجرا وجود ندارد و با میزانی ابهام و سردرگمی مواجه هستیم. گرچه بخشی از این سردرگمی به ماهیت اجرا و نوپا بودن آن بازمی‌گردد، حتی در غرب نیز همینطور است و اتفاق نظر وجود ندارد. البته بخش دیگر ابهام به این مقوله بازمی‌گردد که اجرا در ایران جویده جویده و نادرست وارد شده، یعنی سنت به طور کامل تجربه نشده است.

وی یادآور شد: برگزاری سمینار «مطالعات اجرا» در چنین وضعیتی ابتدا بعنوان شکلی از آموزش و توسعه شناخت کارکرد می یابد. و در سوی دیگر با در نظر گرفتن این موضوع که اجرا یک مقوله درون گفتمانی تئاتر نبوده و مفهومی ساری در علوم و مقولات دیگر اجتماعی است، به تولید مقالات تالیفی که انعکاسی از محیط یا جامعه بومی نیز باشد فکر کردیم. چون این مطالعات از حیطه و زمینه تئاتری فراتر رفته، به‌ویژه فعالیت‌های اجتماعی و رشته‌های علوم اجتماعی را در بر گرفته و از آنجا نیز کسب اعتبار می‌کند. با توجه به شرایط ویژه جامعه معاصر ایران و بروز گفتمان‌های تو در توی اجتماعی، مقوله اجرا می‌توانست مسئله جذابی برای تمرکز، مطالعه و دقت باشد.

آقاجمالی همچنین در خصوص دعوت از پژوهشگران و صاحب‌نظران برای حضور در سمینار توضیح داد: برای تولید محتوای سمینار دو محور در نظر گرفتیم، یکی انتشار فراخوان که اینجا ترجیح ما تولید اختصاصی برای سمینار بود. متقاضیان در این بخش موضوعات خود را طرح کردند و در نهایت با داوری هیات علمی سمینار متشکل از خانم دکتر آزاده گنجه استادیار دانشکده هنرهای زیبا، کامران سپهران دانشیار دانشکده سینما و تئاتر، فرهاد مهندس‌پور دانشیار دانشگاه تربیت مدرس و رضا سرور مترجم، نویسنده و مدرس، مقالات نهائی انتخاب شد. بخشی هم به صورت دعوت از افراد که بر مبنای امکان‌های موجود اتفاق افتاد. به‌طور اجمالی فکر کردیم کسانی که قبلاً در حوزه تئاتر کار تئوریک انجام داده‌اند، و احتمالاً حرف تازه‌ای داشته باشند و گروهی بیرون از حوزه مطالعات تئاتر با توجه به خصلت بینارشته‌ای مطالعات پرفورمنس می‌توانستند مقالاتی تولید کنند. البته در صورت آشنایی ضمنی با هنرهای نمایشی. علاوه بر این در سمینار شاهد یک پنل گفتگو با مدیریت علی‌اصغر دشتی و همکاری بهنام نوائی خواهیم بود که به موضوع «سوتفاهمات مطالعات اجرا: مروری بر نحوه مواجهه با اجرا در تئاتر ایران» می‌پردازد.

دبیر علمی سمینار «مطالعات اجرا» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا تاسیس پژوهشکده مطالعات تئاتر ایران در شرایط فعلی امکان‌پذیر است یا خیر، بیان کرد: این واقعاً رویایی بود که در سر داشتیم، برهمین مبنا هم به نظرمان رسید اگر قرار باشد بعداً چنین پژوهشگاهی ذیل وزارت ارشاد یا اداره کل هنرهای نمایشی تاسیس شود، کانون تئاتر دانشگاهی یا هر دفتر دیگری که در اداره کل کار پژوهشی انجام می‌دهد می‌تواند پیشنهاددهنده و آغازکننده باشد. به نظرم اصلاً کار دشواری نیست و امکان عملیاتی شدن دارد، آقای کرمی هم با توجه به تنگناهای مالی موجود در برابر خواسته‌های کانون انعطاف نشان داده و از آنجا که در این زمینه به امکانات و عقد تفاهم‌نامه‌هایی خارج از وزارت ارشاد نیاز داریم، عزمی جدی می‌طلبد که البته چندان هم دور از تصور نیست. کانون هم آمادگی دارد برنامه نویسی پژوهشکده را برعهده بگیرد.

این مدرس دانشگاه با تاکید بر اینکه اگر قرار است در ایران چنین مرکزی وجود داشته باشد ضرورت دارد زیر نظر اداره کل هنرهای نمایشی فعالیت کند، افزود: به نظرم اداره کل هنرهای نمایشی نباید فقط تولیت ارزشیابی و منابع مالی تئاتر را برعهده بگیرد، بلکه حداقل بعنوان یک مخاطب انتظار دارم طراحی سیاست‌های فکری و تئوریک هنرهای نمایشی را انجام دهد، این چطور اتفاق می‌افتد؟ با تاسیس «پژوهشکده مطالعات تئاتر ایران»، جایی که به صورت رسمی و جدی هیات علمی داشته باشد، کسانی جذب آن شوند و فقط به مطالعه و پژوهش و انتشار محتوا بپردازد. به نظرم با در نظر گرفتن همین وضعیت مالی و کمی مدیریت اقتصادیِ منابع ایده قابل اجرا است.

نخستین «سمینار مطالعات اجرا» به همت کانون تئاتر دانشگاهی اداره کل هنرهای نمایشی در روزهای ۶، ۷ و ۸ مرداد در سالن مشاهیر مجموعه تئاترشهر برگزار می‌شود.

عکس کنار خبر از گاتا ضیاتبری است.