فقر اندیشه دلیل ضعیف بودن اثر هنری در ایران است

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: عدم تفکر موجب می‌شود در حوزه هنر ضعیف عمل کنیم؛ در ادبیات مدرن مفاهیم باید ملموس و عینی باشد. ادبیات گذشته ما ملموس، دیدنی و شنیدنی است.

به گزارش خبرنگار تئاتر فارس اسماعیل بنی اردلان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در سومین نشست جشنواره تئاتر صاحبدلان که عصر امروز در سالن کنفرانس تئاتر شهر برگزار شد، اظهار داشت: ایرانیان در ساخت عمارت پرسپولیس نشان دادند که از علم ریاضی آگاهی داشتند؛ اما این کشف را در قرینه‌سازی هنری استفاده نمی‌کردند اما یونانیان استفاده می‌کردند.

وی افزود: ایرانیان از طبیعت تقلید نمی‌کردند، مبدأ آنان برای زیبایی جهان خارج از طبیعت بود. طبعیت مظهر و جلوه‌ای از حقیقت بود و اگر چشم بصیرتی وجود داشت نمی‌خواست شئ و طبیعت را نقاشی کند بلکه قصد داشت او را که مظهری از جلوه حق بود، نقاشی کند.

*شناخت باید اساس کار هنرمند است

بنی اردلان با بیان اینکه شناخت باید اساس کار هنرمند قرار گیرد، گفت: شناخت با جزئیات همراه است جزئیات در هنر ایرانیان مسیر متفاوت از یونان دارند.

وی افزود: پیشنیان ما در داستان‌گویی و تعریف حکایت می‌دانستند چه سخنی را می‌خواهند بگویند و چگونه بگویند و من به عنوان هنرمند زمانی که می‌خواهم سخن عمیق بگویم باید بدانم چگونه قادرم سخن عمیقم را بگویم و تکنیک و فن بیان حرف سخن عمیق امر سختی است. مسئله مهم این است که چه می‌خواهیم بگویم و چگونه بیان کنیم.

رئیس گروه فلسفه هنر فرهنگستان هنر با اشاره به شخصیت پردازی و فضاسازی در شاهنامه، گفت: شاهنامه در شخصیت‌پردازی و فضاسازی فوق‌العاده است و آنچه در ادبیات مدرن صحبت از فضاسازی می‌شود در شاهنامه وجود دارد.

*تاریخ بیهقی رمان برگ ایرانیان است

وی گفت: «بیهقی» دبیر غزنوی در کتاب «تاریخ بیهقی» انگار رمان بزرگی نوشته است و فردوسی شاهنامه خود را با نام جان و خرد آغاز کرده است. خردی که تحت عنوان خرد جاودان نام برده می‌شود و خرد معرفت‌شناس و حقیقت‌شناس در قوم ایرانیان وجود داشته است و مردم چنان با این خرد تربیت شده‌اند زمانی که اسلام وارد ایران شده است به سرعت با اسلام انس گرفتند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت: خرد خالده در سنت اسلام به عرفان می‌رسد ایرانیان در گذشته به دلیل دارا بودن معرفت در آثار هنری نه تنها حرف خوب می‌زند بلکه قادر است خوب هم حرف بزند.

بنی‌اردلان گفت: «تاریخ بیهقی» که اکنون موجود است یک ششم تاریخ بیهقی است که در طول زمان از اصل کتاب باقی مانده است.

این کتاب رمان قدرتمندی است و به طور طبیعی در مواجه با معارف خودمان متوجه می‌شویم از همان ابتدا از معارف یونان فاصله گرفته ایم برای اینکه نوع نگاه ما به عالم با یونیان فرق می‌کرد. قائل به عالم غیب بودیم بوطیقای یونانی در ایران ره به جایی نبرد لذا تئاتر در به معنای یونانی در سنت ما شکل نگرفته است.

عضو شورای عالی هنر ادامه داد: نوع نگاه ما در داستان‌سرایی و حکایت‌پردازی با توجه به حکایت حضرت یوسف در قرآن و حکایت اردشیرشاه در شاهنامه مشخص می‌شود سرانجام قصه در داستان یوسف(ع) در همان آغاز مشخص می‌شود.

وی گفت: در داستان اردشیرشاه نیز در آغاز مشخص می‌شود که اردشیر، شاه می‌شود؛ اما چگونگی به پادشاهی رسیدن اردشیر و عزیز مصر شدن حضرت یوسف مهم است. این جزو عنصر پیش‌آگاهی در عناصر داستانی کهن ما ببه طبع جز فرهنگ دینی ماست.

بنی اردلان افزود: پیش‌آگاهی تحت عنوان نگاهی است که ایرانیان به فرهنگ دارند و این نگاه با تراژدی یونانیان فرق دارد.

*تئاتر بعد از مشروطه وارد ایران شد

وی گفت: از اواخر صفویه گسست فرهنگی در ایران به وجود آمد به همین دلیل نتوانستیم به درستی با فرهنگ غرب ارتباط برقرار کنیم و بعداز مشروطه به این طرف نمایش و تئاتر به ایران آمد.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: از بدو ورود تئاتر به ایران هیچکس نپرسید که آیا در فرهنگ و سنت ما نمایش وجود داشته است و مقام‌ها و تذکر‌ه‌ها آیا جز جنبه نمایشی ادبیات کهن ما نبوده است؟ آیا در آیین‌های که داریم جنبه نمایشی نداشتیم؟ ما معرفت‌شناس خود  را از دست دادیم و به همین دلیل قادر به فهم و درک صورت نمایش آیین‌ها نبودیم.

وی ادامه داد: حرکات موزونی که قوچانی‌ها اجرا می‌کردند در جشنواره‌های بین‌المللی مختلف جایزه گرفته است. داوران جنبه‌های نمایشی را در آن حرکات موزون دیدند که به آن جایزه دادند و آن آیین‌های که در جشنواره‌های بین‌المللی نمایش داده شده است باور به اعتقادات و سلوک ما را به نمایش گذاشتند.

بنی‌اردلان گفت: آیا عید نوروز امر تکراری است؟ و اگر امر تکراری است چرا تکرار می‌کنید؟ تکرار چیست. آیین‌ها ظاهراً تکراری است اما تکرار نیست این نمایش باید در انسان تکرار شود. گادامر پدیدارشناس و فیلسوف معروف جهان می‌گوید: «نمایش چیزی جز تکرار نیست» مسئله عشق آیا در فرهاد پایان می‌یابد؟ یا من وقتی عاشق شدم جلوه‌ای از آن در من تکرار می‌شود ما این بخش معرفت‌شناختی را از دست داده‌ایم.

وی گفت: عدم تفکر باعث می‌شود در حوزه هنر ضعیف عمل کنیم خود زندگی صحنه نمایش است که باید انسان‌ها دستورات دین و خدا را اجرا کنند.

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در پایان خاطرنشان کرد: در ادبیات مدرن مفاهیم باید ملموس و عینی باشد. ادبیات گذشته ما ملموس، دیدنی و شنیدنی است. ادبیات معاصر توانایی دارد همه حواس را درگیر خود کند و ادبیات ما نیز قادر است همین کار را کند.

فارس