تئاتر نباید تنها برای جامعه ی تئاتری باشد
حمید شاه آبادی گفت: دغدغه نشست‌های آسیب شناسی را باید در آموزش خلاصه کرد، فضای کلی تئاتر کشور ما نیز متاثر از همین بحث است.
معاون هنری وزارت ارشاد که 14 آذر ماه در نشست آسیب شناسی وارائه راهکار جشنواره‌های تئاتر استانی و منطقه‌ای در تئاتر شهر سخن می‌گفت، ادامه داد: وضع تئاتر شهرستان‌ها با انبوه جامعه تئاتری دارای تحلیل، می‌تواند نگاه روشنی داشته باشد اما ارتباط تئاتر با مخاطب فاصله زیادی با هدف آرمانی ما دارد.
وی خاطرنشان کرد: نمی‌توان وارد بحث‌های آموزشی، کمبودها و ساماندهی تئاتر شد و از ارتباط تئاتر با مخاطب صحبت نکرد به نوعی امروزه ما مسائل مختلف تئاتر را در داخل آن حل می‌کنیم ولی باید نگاه‌مان را بالاتر ببریم و از بیرون تماشا کنیم.
شاه‌آبادی ادامه داد: افزایش غرور ملی و توجه به سبک زندگی نتایجی است که تئاتر در کشور می‌تواند داشته باشد اما زمانی این اتفاق می‌افتد که تئاتر تنها برای جامعه تئاتری نباشد و مخاطب خودش را پیدا کند.
معاون امور هنری وزارت ارشاد در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به جشنواره‌های استانی،تصریح کرد: مردم شهرستان هنوز احساس نکرده‌اند که تئاتر می‌تواند دردی از آنها دوا کند. در استان‌های ما به جز جشنواره استانی اجرای نمایش نداریم اما سعی ما بر این است که اجرای عمومی را در دستور کار قرار دهیم.
وی ادامه داد: وقتی که تئاتر بتواند در تعیین سبک زندگی کمک کند و این اثر گذاشتن به شکل واضح دیده شود بودجه کار هم تامین می‌شود و می‌توان در این زمینه رشد کرد.
وی با اشاره به اینکه جشنواره‌های استانی سال به سال رشد بهتری دارند، گفت: من به عنوان مخاطب فکر می‌کنم کیفیت کارها رشد داشته و تحول خوبی را شاهد بوده‌ایم که این محصول توجه مسئولین است. همچنین طرح استقرار گروه‌های نمایشی با تمام نقاط ضعف و قوتی که داشته توانسته است گروه‌ها وافرادها را دور هم جمع کند و از پراکندگی جلوگیری کند، البته دادن مجوز با گشاده دستی به همه گروه‌ها می‌تواند از آسیب‌های آن باشد.
شاه آبادی در ادامه تصریح کرد: یکسان سازی در تئاتر و سلیقه سازی بواسطه‌ی آموزش در گروه‌ها، یکی از بحث‌هایی است که همیشه در دستور کار ما بوده است. در بحث تمرکز گرایی ما اجازه نداریم نگاه متمرکز و نسخه تهرانی بودن خودمان را در اختیار شهرستانی‌ها قرار دهیم، سطح آموزش در شهرستان باید با تعاریف منطقی باشد و در دل هر استان صورت بگیرد.
او با اشاره به نمایشنامه‌ها و نوع نگارش آنها بیان کرد: تاسیس بنیاد ادبیات نمایشی یک ضرورت در این زمینه بود. با اینکه روند آنها آرام است اما سعی داریم نگاه مولف در ایران داشته باشیم و وظیفه داریم در نشست‌ها و جلسه‌ها مسائل مختلف از این دست را مورد بررسی قرار دهیم.
معاون هنری وزارت ارشاد در بخش پایانی سخنانش گفت: رضایت‌مندی جامعه تئاتری بعد از رضایت‌مندی مردم از تئاتر است و نباید به تئاتر دید ابزاری داشته باشیم. این هنر نمایشی به شهرستان‌ها راه پیدا کرده و ما وظیفه همراهی آنها را برعهده داریم.
داریوش مودبیان یکی از هنرمندان حاضر در این نشست هم در سخنانی گفت: آسیب‌شناسی کلمه‌ای است که امروزه در همه امور از آن استفاده می‌کنیم اما چون ما با واژه شناخت و دانش مشکل داریم نمی‌توانیم تعریف درستی از آسیب شناسی داشته باشیم. در واقع هر پدیده‌ای که مورد آسیب‌شناسی قرار می‌گیرد ابتدا باید خودش شناخته شود پس ما باید ابتدا تئاتر شهرستانی را بشناسیم و هدف از تئاتر در شهرستان را بررسی کنیم.
وی ادامه داد: ما در این زمینه به یک پژوهش کاربردی نیاز داریم از آن جهت کار بردی که در این زمینه مقاله‌ها و بحث‌های زیادی بوده اما هیچ کدام به نتیجه نرسیده است چون آنها کاربردی و کاربری نبوده است با اینکه ما آمارهای زیادی داریم و مسئولین به کمیت بسیار اهمیت می‌دهند اما کیفیت سال به سال نزول پیدا کرده است.
او افزود: تمرکززدایی یکی از راه‌هایی است که می‌توان با آن تئاتر را نجات داد. وقتی که ابزار سخت‌افزاری بودجه و همه عوامل تئاتر در تهران جمع شده‌اند همه در این مکان تمرکز می‌کنند. اما بیایید نگاهی به کشورهایی که زیرساخت فرهنگی، آرمان ملی و فرهنگی مانند ایران دارند بی‌اندازیم، ترکیه ، الجزایر و تونس جزء کشورهایی هستند که تئاتر در آنها هم مانند ایران وارداتی بود و تنها ثروتمندان مخاطب آن بودند اما آنها توانستند با استفاده از الگوهایی، تئاتر را رشد بدهند پس ما هم می‌توانیم با رجوع به الگوهای آنها تئاتر خودمان را بالنده کنیم.
این کارگردان تئاتر تعدد مراجع تصمیم گیرنده در استان‌ها را یکی از دلایل منطبق نبودن تصمیم گیری‌ها دانست و گفت: برای گسترش تئاتر در استان‌ها ارگان‌های زیادی تلاش کرده‌اند مانند ارتش، شرکت نفت و حتی دانشگاه‌ها اما امروزه شاهد مشارکت زیادی از سوی آنها نیستیم برای مثال در دانشگاه‌ها گروه‌های هنری زیادی وجود ندارند.
مودبیان درباره اینکه چگونه می‌توان تمرکززدایی کرد؟ گفت: کشورهای بزرگ متوجه شدند که تورم امکانات و ابزار در مرکز باعث می‌شود که مانند یک جاروبرقی بهترین نیروهای شهرستان‌ها به سمت مرکز کشیده شوند پس برای این مشکل باید راه حلی پیدا کرد.
این کارگردان تئاتر در ادامه از بازنگری در شیوه‌های اجرایی و اساسنامه جشنواره‌های استانی و منطقه‌ای صحبت کرد و گفت: باید اساسنامه‌ای تنظیم شود که در آن هدف جشنواره تعریف شود چون جشنواره‌ها می‌توانند ابزار ارتقاء سطح کیفی تئاتر باشند.
وی همچنین دبیر اجرایی این جشنواره‌ها را عنصر بسیار مهمی دانست و گفت: در این جشنواره‌ها باید دبیرهای مناسبی انتخاب شوند که ارتباط معقولی با گروه‌های نمایشی داشته باشند چون بعضی‌ها هستند که حتی گروه‌ها را نمی‌شناسند.
داریوش مودبیان در بخش پایانی سخنانش گفت: در هر جشنواره استانی باید سعی کنیم کارهایی را وارد کنیم که دست کم 10 اجرا داشته باشند نه اینکه اولین اجرایشان در جشنواره باشد و بهترین هدیه هم برای گروه‌های شهرستانی اجرای عمومی در تهران است و اینکه به مساله آموزش درام نویسی در شهرستان‌ها دقت کنیم و متون ادبی و بومی کشور خودمان را در کنار متون ترجمه استفاده کنیم.
در این نشست، سعید اسدی داور استانی تهران و منطقه‌ای چابهار که از واژه تئاتر شهرستانی استفاده نمی‌کرد تئاتر را یک نهاد معرفی کرد و ادامه داد: در حوزه روابط اجتماعی کشور تئاتر نباید یک امر تفریحی و تزئینی باشد، همانطور که نشان داده خودش یک نهاد است و دولت‌ها باید آن را به عنوان نهاد ببینند. اما در ایران این گونه نیست و ما همیشه در مورد بایدها و نبایدها کارشناسانه صحبت کردیم اما تناسب آنها با ساختار اجتماعی مشخص نیست.
وی تصریح کرد: ساختارهایی که در تئاتر تهران وجود دارند الزاما در تئاتر غیر تهران قابل استفاده نیستند و همیشه الگوها در مرکز شکل گرفته‌اند و به همین دلیل هنرمندان شهرستانی را به سمت تکرار سوق می‌دهند. با این که طرح استقرار گروه‌های نمایشی یک استراتژی درست است اما باید شکل گیری روابط اجتماعی بین هنرمندان در شهرهای مختلف را در نظر بگیریم.
وی گفت: جشنواره‌ها یک شکل رقابتی برای تئاتر غیر تهران به وجود آورده است، مارتونی که از شهر شروع می‌شود به استان می‌رسد و در نهایت به جشنواره بین‌المللی فجر ختم می‌شود.
اسدی درباره استفاده نکردن از تئاتر شهرستانی اینگونه توضیح داد: وقتی کلمه شهرستانی را قرار می‌دهیم عنوانی است که تاکید بر مرکز گرایی دارد و در واقع شهرستان را به نوعی به حاشیه می‌برد. سیستم انتخاب هیات داوری از طرف مرکز هم به نوعی تحمیل سلیقه و ذائقه تهرانی‌ها است و به همین دلیل تئاتر‌های غیر تهرانی از زبان، بیان ، لهجه و ویژگی‌های قومی اسطوره‌های محلی یک استان خالی است.
وی ادامه داد: در واقع جوانانی که در شهرهای دیگر کار می‌کنند، تئاتری را شکل می‌دهند که داوران تهرانی را تحت تاثیر قرار دهند و نه مردم خودشان را.
او افزود: راهبرد آموزشی در ایران درست نیست و دانشگاه‌های ما پرورش درستی ندارند و سیستم اداری هم نتوانسته قدمی در این راه بردارد. با اینکه تغییراتی را در این زمینه شاهد بودیم اما هنوز راهکارها نیاز به بازبینی دارند باید اندیشه ورزی صورت بگیرد و در نمایش‌ها شاهد تناسبی بین فرم و اندیشه باشیم.
این کارگردان تصریح کرد: ما در جشنواره‌های غیرتهرانی شاهد قدیمی‌ترهای تئاتر این حوزه نیستیم و بیشتر جدیدترها هستند با اینکه این اتفاق خوبی است اما یک نکته منفی را گوشزد می‌کند، فاصله بین نسل‌ها و اندیشه‌ها باعث شده است ما کمتر چهره‌های برتر تئاتر غیرتهرانی را ببینیم. در واقع حضور نسل تازه یک فرصت و کاستی نسل گذشته یک تهدید است.
اسدی در پایان سخنانش پیشنهادهایی در این زمینه ارائه داد و گفت: اگر یک همایش ملی صورت بگیرد که عملکرد سی ساله تئاتر ایران را مورد بررسی قرار دهد می‌توانیم سیستم جشنواره‌ها را مورد بازنگری قرار دهیم. همچنین توجه داشته باشیم سامان دهی جغرافیایی در ایران وجود ندارد باید مسافت‌ها به شیوه‌ای باشند که گروه‌ها اذیت نشوند. همچنین مرکز هنرهای نمایشی باید ناهماهنگی‌هایی که با اداره کل نمایش‌ها در شهرستان‌ها دارد را به حداقل برساند تا یک سازمان متمرکز در تئاتر ایران داشته باشیم.
سهراب سلیمی هم خطاب به مسوولان تئاتری حاضر در جلسه گفت: تمام آنچه که فکر می‌کنید در شهرستان اتفاق می‌افتد، اتفاق نمی‌افتد. درست است که گروه‌ها مستقر شده‌اند و کار می‌کنند اما چیزهایی که ما می‌بینیم، تکرار اجراها و پیگیر درآمد بیشتر بودن است، مدیریت کمرنگ شما در استان‌ها دیده می‌شود.
وی ادامه داد: همه چیز از دانشگاه‌ها شروع می‌شود، خروجی دانشگاه‌ها خیلی مفید و ثمربخش نیست. در این میان کسانی که واقعا استعداد داشته باشند هم سرمایه و ایده خودشان را از شهرستان به تهران می‌آورند و از امکانات اینجا استفاده می‌کنند.
او همچنین نبودن مستمر اجرای عمومی نمایش‌ها را دلیلی برای افت تئاتر در شهرستان‌ها دانست.
داریوش ارجمند هم در سخنانی گفت: ما فراموش کرده‌ایم تئاتر هنر است. همیشه بخش‌نامه و آئین نامه داشته‌ایم اما تئاتر هنری مقدس است. بازیگر هنرمند است و ما باید بدانیم که چرا تئاتر کار می‌کنیم و چگونه کار کنیم. باید به بچه‌های شهرستانی که در این عرصه بلند و شریف قدم گذاشته‌اند آموزش دهیم تا بدانند که ما با تئاتر می‌توانیم جهان خودمان را تبیین کنیم، افکار خودمان را معرفی کنیم اما برای بچه‌های شهرستانی گاه جشنواره‌ها تنها برای جایزه گرفتن است.
وی تصریح کرد: ما باید به آنها یاد بدهیم که با تئاتر می‌توانند جهان خودشان را نقد کنند، باید بدانیم که هنر با ریاضیات فرق می‌کند. علم در تمام دنیا یکسان است اما هنر اینگونه نیست و فرمول نمی‌پذیرد، بستر رویش هنر، آزادی است و از آن تغذیه می‌کند.
این بازیگر گفت: هنر استقلال می‌خواهد باید یاد بدهیم که چگونه فکر کنند و به چه چیزی فکر کنند. من معتقدم مراکز آموزش تئاتر با کارشناس‌هایی که دارند می‌توانند چنین افرادی را آموزش دهند. در واقع برای رهایی بچه‌های شهرستان از شخصیت‌های کاذبی که به خود گرفته‌اند باید راه آموزش تئاتر از مراکز آموزش تئاتر بگذرد.
مهدی نصیری رئیس کانون ملی منتقدان ایران که به عنوان نماینده این کانون در جشنواره‌ها حضور پیدا می‌کند نیز گفت: این پنجمین سال پیاپی بود که در جشنواره استانی و منطقه‌ای حضور داشتیم و این استمرار باعث شد که کانون در این جشنواره‌ها بتوانند رشد بهتری داشته باشد و جریان به وجود آمده جریان درست و صحیحی باشد.
وی ادامه داد: استقبال از نقد شدن تئاترها به سطح دانش وآگاهی هنرمندان بر می‌گردد، در جاهایی که آگاهی و آموزش صحیحی صورت گرفته باشد، استقبال بیشتر می‌شود و جلسات نقد و بررسی تحلیلی آثار نمایشی با حضور اکثریت هنرمندان برگزار می‌شد اما در بعضی از استان‌ها اینگونه نبود.
نصیری همچنین گفت: منتقدان اولین داورهایی هستند که نظراتشان را با هنرمندان در میان می‌گذارند.
به گزارش ایسنا، در بخش پایانی نشست تئاتر استانی، قادر آشنا مدیر مرکز هنرهای نمایشی آماری اجمالی از جشنواره‌های تئاتر استانی داد.
قادرآشنا گفت: این جشنواره از 24 شهریور تا 24 مهر در سطح کشور برگزار شد که در آن 1404 اثر حضور داشت.800 اثر پذیرفته شده است416 اثر به جشنواره‌ها راه پیدا کردند که 64 کار در جشنواره استانی و منطقه‌ای بود و 13 اثر هم در جشنواره بین‌المللی فجر اجرا می‌شود.
او همچنین مناطق برگزاری جشنواره را اینگونه معرفی کرد: منطقه یک: استان لرستان، منطقه دو: گیلان،منطقه سه: کهکیلویه و بویراحمد، منطقه چهار: سیستان و بلوچستان، منطقه پنج: هرمزگان
در نشست «آسیب شناسی و ارائه راهکار جشنواره تئاتر استانی و منطقه‌ای» هنرمندانی چون قطب‌الدین صادقی، هادی مرزبان، ناصر آقایی، محمدحسین ناصربخش، کوروش زارعی، شهره سلطانی، مریم معترف، قاسم زارع، آرش دادگر، بهزاد فراهانی، رضا صابری، حسین مسافر آستانه، پرویز حسینی ، سیاوش طهمورث و … حضور داشتند.