بررسی تطبیقی گیاهان و کاراکترهای نمایشنامههای شکسپیر ثبت شد
دامغان – بررسی تطبیقی گیاهان و کاراکترهای نمایشنامههای شکسپیر به عنوان سیستم نوینی در اجرا نوشته عرفان خطیب زاده توسط کتابخانه شکسپیر انگلستان به عنوان مرجعی علمی- هنری ثبت و آرشیو شد.
تئاتر آنلاین و به نقل از مهر، گروه استان ها: بررسی تطبیقی گیاهان و کاراکترهای نمایشنامههای شکسپیر به عنوان سیستم نوینی در اجرا نوشته عرفان خطیب زاده توسط کتابخانه شکسپیر انگلستان به عنوان مرجعی علمی- هنری ثبت و آرشیو شد. این کتابخانه در انگلستان بزرگترین میراث شکسپیر در جهان محسوب میشود که دارای بخشهای متعددی از جمله موزه، آمفی تئاتر، انتشارات است و چندین هزار مقاله و کتاب به عنوان منبع، نگهداری و مورد استفاده قرار میگیرد.
عرفان خطیب زاده تنها ایرانی است که با نگارش نظریه جدید خود درباره شکسپیر و گیاهان توانست دومین اثر خود را در این کتابخانه به عنوان منبعی علمی به ثبت برساند و هماکنون این مقاله به صاحب امتیازی این مرکز در لندن نگهداری میشود. همچنین سال گذشته او با نگارش مقاله کاربرد نمایشهای عروسکی آئینی سنتی ایران به عنوان سیستم نوینی در اجرای آثار شکسپیر توانسته بود اثرش را به ثبت برساند.
عرفان خطیب زاده متولد سال ۷۲ و اهل دامغان است که از شش سالگی به همراه پدرش علی اصغر خطیب زاده با دنیای تئاتر آشنا شد و هم اکنون دانشجوی سال آخر تئاتر هنرهای زیبا دانشگاه تهران و در مدرسه بازیگری تدریس میکند و زمینه فعالیت وی نظریهپردازی تئاتر و دراماتورژی است.
وی دارای موفقیتهای بینالمللی در عرصه تئاتر در کشورهای انگلیس، فرانسه، ایتالیا، اتریش، هند، چین، ایرلند است و بررسی تطبیقی گیاهان و کاراکترهای نمایشنامههای شکسپیر به عنوان سیستم نوینی در اجرا یازدهمین موفقیت جهانی او در حوزه تئاتر به شمار میرود، برای دانستن نحوه فعالیتهای عرفان خطیب زاده در عرصه تئاتر با او به گفتگو نشستهایم.
*چرا برای تحقیق خود به سراغ آثار شکسپیر رفتید؟
در تئوری تناسخ که بوداییها و هندیها مطرح میکنند، روح انسان بعد از مرگ به کالبدهای مختلف وارد میشود که میتواند انسانی، حیوانی یا طبیعت باشد، بنابراین این ایده که چه طور میتوانیم آن را به یک عنصر نمایشی و دراماتوروژی تبدیل کنیم در اندیشه من وجود داشت لذا برای اثبات این موضوع در چارچوب نظریه قوی تحقیقات خود را به سمت آثار شکسپیر گسیل کردم.
برای شروع کار ۱۲ کاراکتر مهم شکسپیر برای تحقیقات انتخاب شد، به عنوان مثال در کاراکتری به نام هملت با ویژگیهایی مانند دو قطبی و روانپریشی مواجه هستیم که کاراکتر این شخصیت در طبیعت چه میتواند باشد، لذا این کار بسیار سختی است که بخواهیم بر روی تک تک گیاهان بررسی کنیم چراکه تعداد گیاهان بیشمارند بنابراین در این تحقیق شش هزار گیاه مختلف از منابع داخلی و خارجی با همکاری شش مشاور مورد بررسی قرار گرفت و در این تحقیق از مشاوران زیستشناسی و روانشناسی نیز استفادهشده است.
گیاه «میموسا» گل بنفشرنگی است که پنج دقیقه خوشحال و دقیقه دیگر ناراحت است، دستتان را جلو آن بگیرید فاصله گرفته و زمانی عقب میبرید به سمت شما می آید اصطلاحاً میگویند گیاهی که تکلیفش با خودش مشخص نیست و این درست ویژگی هملت است که در یک صحنه میخواهد انتقام بگیرد و در صحنه دیگر منصرف میشود، لذا سعی کردم هم از نظر فورمالیسیتی آنها را به هم تطبیق دهم و از نظر کانسپ و یک کاراکتر جدید به نام نیو هملت، نیو مکبث ایجاد کنیم.
بنابراین فرمولی به نام کاراکتر به انضمام پلن مساوی با شخصیت جدید طراحی شد که این نظریه میتواند در فیلد های مختلف هنری شامل طراحی صحنه، لباس، انمیشن دراماتوروژی و غیره گسترده شود در واقع این مقاله طراحی کاراکتر دارد.
*کار تحقیقاتی شما چه هنگام به ثبت رسید؟
سال گذشته در کتابخانه ملی شکسپیر انگلستان مقالهام پیرامون تطبیق نمایشهای عروسکی سنتی ایران به عنوان سیستم نوین در اجرا آثار شکسپیر به چاپ رسید، در این کتابخانه که بزرگترین میراث شکسپیر به شمار میرود ۲۹ هزار مقاله و ۱۶ هزار کتاب به همراه اسناد معتبر جهان نگهداری میشود که تمام پژوهشگران عرصه هنر و تئاتر در سراسر دنیا به این رفرنس مراجعه میکنند، بعد از ارسال تحقیق به هیئت داوران ۲۱ روز بعد در جوابیهای این تحقیق ثبت و آرشیو شد و هر فردی در دنیا که بخواهد درباره حوزه گیاهان و شکسپیر در اجرا کار انجام دهد باید به این مرجع مراجعه کند.
در بیشینه پژوهشی شیوه های مختلفی وجود دارد اما در اجرا میتوان گفت این پژوهش اولین کار در دنیا محسوب میشود، پژوهشهای گذشته بررسی گیاهان با خود شکسپیر بود به عنوان مثال با طبقه بندی گیاهان در نمایش نامههای شکسپیر باغ احداث کردند که در حال حاضر ۲۹ باغ گیاه شناسی شکسپیر در دنیا بر همین اساس وجود دارد یا صرفا بر روی یک گیاه بررسی شده است، در نمونه تحقیقات دیگری از رزماری که اوفلیا در یکی از نمایش نامههای شکسپیر صحبت میکند باغی ایجاد یا نقاشی کشیده شده است.
نمایشنامه رویای نیمه شب تابستان شکسپیر در جنگل رخ می دهد بنابراین، این جنگل محل تحقیق بسیاری از محققان شد که این جنگل کجا و شامل چه گیاهانی بوده است ولی به عنوان شیوه اجرایی در بررسی گیاهان با شخصیتهای شکسپیر چنین تحقیقی وجود نداشته است.
به عنوان پژوهشگر تلاش کردم تا تحقیقات خود را در این زمینه تکمیل کنم که مثلا مکبث ما به ازای آن در طبیعت چیست کارهای انجامشده بر این اساس بود که در نمایشنامه مکبث برای طراحی صحنه از عنصر جنگل استفاده شد ولی ترکیب این نشانهها وجود نداشته است.
*به عنوان پژوهشگر برنامه شما برای آینده چیست؟ آیا در مسیر این پژوهشها حمایت شد؟
در برنامهریزی آینده تمام شخصیتهای شکسپیر با گیاهان تطبیق داده خواهد شد و برای ساخت این دایره المعارف زمان حداکثر دو سال زمان لازم است به عنوان مدخل این تحقیق به عنوان نمونه برای نشان دادن حرف اصلی ارائه شد و ادامه این روند قطعا با همکاری تئاتر شکسپیر انگلیس میسر میشود.
در پروژههای ارائه شده قبلی حمایت مادی و معنوی از هیچ فرد یا ارگانی وجود نداشت و تنها در مقاله نمایشهای عروسکی آئینی سنتی ایران به عنوان سیستم نوینی در اجرای آثار شکسپیر انجمن علمی دانشگاه هنر تهران در چاپ آن کمک کرد، این قبیل تحقیقات را میتوان در مراکز فرهنگی ارائه کرد که بر اساس این نظریه به سمت اجرا و پرکتیکال گام برداریم که هنوز این فرصت پیش نیامده است.
سال ۸۸-۸۹ در طبیعت گردی به اینکه چه ارتباطی بین طبیعت و تئاتر وجود دارد، همواره ذهن من را مشغول کرده بود لذا بر همین اساس محور فعالیت را بر اساس ارتباطهای بین رشتهای قرار داده شد و پروژههایی با عنوان شیمی و تئاتر، پزشکی و ژنتیک در تئاتر، ریاضی در تئاتر که بهزودی در دانشگاه شهید رجایی کنفرانسی پیرامون آن برگزار می شود، ارائه شده است.
این اندیشه که آیا میشود طبیعت را با تئاتر تطبیق دهیم در ناخدا گاه من وجود داشت که ۱۰ ماه پیش با پردازش این نظریه و بررسی پژوهشها با منابع مورد نظر جمعآوری مقاله در یک هفته تصویرسازی و نگارش شد و میتوان گفت این پروژه ۹ ماه طول کشید.
*چه موفقیتهای جهانی دیگری در زمینه تئاتر کسب کردید؟
ارائه مقاله شیمی و تئاتر در سازمان جهانی تئاتر تجربی اتریش، برگزیده شدن به عنوان نماینده تئاتر کودک و نوجوان برای سیاستگذاری و ارائه مقاله در هند، تذرس ورکشاب و شرکت در سمینار ایتالیا، ارائه مقاله پیرامون ژنتیک و تئاتر و سخنرانی پیرامون تئاتر بینا رشتهای در شانگهای چین، چاپ مقاله نمایشهای عروسکی سنتی به عنوان سیستم نوین در اجرا آثار شکسپیر و چاپ مقاله ای به نام ۷۰ سال بازیگری در آمریکا از جمله اقدامات انجام شده در حوزه بین المللی عرصه تئاتر است.
*آینده تئاتر را در حوزه بین رشتهای چه طور میبینید؟
تئاتر زبان بینالمللی و آینده تئاتر تلفیق همه علوم دنیا خواهد بود برای به وجود آمدن تئاترهای جدید زندگی همه ما انسانها پیوند خورده با علوم بینرشتهای است به عنوان مثال برای کسی که پا ندارد دانشمندان برای ساختن پای مصنوعی بسیج میشوند و در اینجا همه علوم به کار گرفته میشود، درباره تئاتر نیز در هنر نورپردازی علم فیزیک و ریاضی کارگشا است.
در این قضیه آینده تئاتر دنیا کاملا بینرشتهای است تا کی شکسپیر کلاسیک و برداشت مدرن را اجرا باید کنیم باید یک نظریه و فونداسیونی باشد تا خود الگویی برای دیگران شود، زمانی شکسپیر و گیاهان را ترکیب میکنیم سبک جدید پدیدار خواهد شد این سبک میتواند طرفدارهای خاصی داشته باشد.
زمانی شیمی و تئاتر را در کارگردانی باهم تلفیق میکنیم هدف ایجاد سبک جدید است و در دنیا این اتفاقات کموبیش در حال پدیدار شدن است تئاتر دنیا به جایی دارد سوق پیدا می کند که سبکها شخصی و صحبت از رئالیسم و اکسپرسیونیسم کاملا منسوخشده و هر کس سبک خودش را دارد همه علوم یک واحد هستند و این واحد الگویی برای همه خواهد بود که از آن استفاده یا نقد کنند.
*چقدر جای این تحقیقات را در کشور خالی میبینید؟
جای تحقیق و پژوهش در تئاتر کشور بسیار خالی است همه جای دنیا بورسیه دانشجویان بر مبانی کار پژوهشی قرار می دهند چرا که معرفت و شناخت اساس کار محسوب می شود و این باعث عملی شدن برنامهها میشود پژوهشگران برتر جهان فونداسیون و زیرساختهایی را چیده و الگو درست میکنند و در آن صورت میتوانند یک کار نظاممند را انجام دهند بر همین اصل جای خالی پژوهش در ایران بسیار زیاد خالی است.
دانشجویان تا زمانی مطالعه نکنند نمیتوانند دریافت درستی نیز داشته باشند اگر فلسفه داشته باشیم و پیرامون آن پژوهش کنیم و با علم حرکت کنیم قطعا میتوانیم در کار موفق شویم یکی از دلایلی که در چند سال اخیر اتفاق تازهای پیرامون تئاتر در ایران شکل نگرفت به علت نبود پژوهش است.
جوامع دانشجویی به سمت اجرا بدون مطالعه حرکت میکنند و این از اساس ایراد دارد باید با علم تجربه کنند و اگر بر روی بازیگران روی صحنه رنگ ریختیم باید بدانیم آن رنگ چه مفهومی دارد و اساساً دنبال چه چیزی هستیم؟ بنابراین باید مطالعه صورت گیرد تا بتوانیم به یک سبک دست پیدا کنیم.
تئاتر دانشجویی در حال درجا زدن است هر سال در جشنواره دانشگاهی هیچ اتفاقی نمیافتد تئاتر ما به اروپا معرفی نمیشود چراکه مطالعهای درباره آن وجود ندارد لذا باید بحث مطالعه را خیلی جدی گرفت. به عنوان مثال در آلمان دانشجو تا ترم ششم حق کارگردانی را ندارد فقط باید مطالعه کند بعد از مدت ها زمان یک دانشجو میتواند تبدیل به یک کارگردان حرفهای با مخاطب بالا شود و ایدئولوژی خودش را به مخاطب منتقل کند حال روند علمی و آموزشی خودمان را اگر نگاه کنیم دانشجوی ترم یک، تئاتر را به اجرا میبرد و باید بر پژوهش بیشتر بهاداده شود.
*درباره تئاترهایی که با پدر خود همکاری داشتید توضیح دهید:
نمایش شرتل برای جشنواره فجر، خانه دیگر برای رستم، کار عاشورایی با دیدگاه مدرن نسبت به این حماسه، خواستگاری آنتوان چخوف، این نقش و نقش دیگر، درونم تنهاست از جمله کارهای تئاتری سال جاری بود که در جشنوارههای استانی و ملی جوایز متعددی را کسب کرد و درخشش مطلوبی داشت.
* به عنوان سخن آخر:
همه ما انسانها باید به یک فلسفه دست پیدا کنیم که یا به صورت خدا گاه یا ناخدا گاه اتفاق میافتد و اگر بتوانیم به این مهم برسیم قطعا میتوان در هنر موفق باشیم کسانی مانند شجریان، کلهر، آیدین آغداشلو به یک ایدئولوژی رسیده و جهانی شدند همه علوم به یکدیگر ارتباط دارند و باید این رابطه را کشف و ذهنمان را بشناسیم و بامعرفت میتوان درخشان شد.